İş Davalarında Arabuluculuk 2025

Arabuluculuk Nedir?

Arabuluculuk hak ihlali veya hakkın ihlal edilme tehlikesiyle ortaya çıkan anlaşmazlıkların tarafsız bir üçüncü kişi yardımı ile taraflar arasındaki uyuşmazlığın çözümünde alternatif bir yol olarak öne çıkmıştır.

Arabuluculuk, özel hukuk uyuşmazlıklarında tarafların özgür iradeleriyle seçtikleri tarafsız bir üçüncü kişi aracılığıyla dava açılmadan önce veya sonra başvurdukları, uyuşmazlığı mahkeme dışı, hızlı ve kesin bir şekilde çözmeyi amaçlayan bir yöntemdir. Zorunlu ve ihtiyari türleri bulunur. Arabulucu; hukuk fakültesi mezunu, deneyimli ve arabuluculuk eğitimi almış kişidir ve tüketici, ticari, kiracı-kiraya veren ilişkisinde ve iş uyuşmazlıklarında dava şartı olarak uygulama alanları vardır.

Genel olarak günümüzde iş davalarındaki yoğunluk sebebiyle mahkemelerin sayısının yetersiz kalması ve dava süreçlerinin giderek uzaması ; vatandaşlar arasındaki uyuşmazlıkların çözümlerinin gecikmesine sebep olmuştur. Bu sorun da beraberinde alternatif çareler meydana getirmiştir. Bunlardan biri de arabuluculuk sürecidir.

Arabuluculuk ‘’zorunlu arabuluculuk ‘’ ve ‘’ihtiyari arabuluculuk’’ olmak üzere ikiye ayrılır.

Zorunlu Arabuluculuk

Bazı uyuşmazlıklar için dava açmadan önce, arabuluculuğa başvurma zorunluluğu vardır. Yani arabulucuya başvurmadan açılmış bir dava arabuluculuğa başvurulmamış olması sebebiyle dava şartı yokluğundan mahkeme tarafından reddedilecektir.

Taraflardan birinin arabuluculuk başvurusu sonrasında, arabulucu yardımı ile taraflar arasında yapılan görüşmeler sonunda anlaşılabilir. Bu durumda dava açmaya gerek kalmadan, daha kısa sürede uyuşmazlık çözümlenmiş olacaktır. Görüşmeler sonrasında, anlaşılamaması halinde ise anlaşma olmadığına dair imzalı tutanak mahkemeye sunularak dava açılabilir.

İhtiyari Arabuluculuk

Tarafların bir arabulucuya gitme zorunluluğu olmadığı halde uyuşmazlığın çözümü için dava açmadan önce arabulucuya başvurmayı tercih etmesidir. Taraflar üzerinde tasarruf edebilecekleri her türlü özel hukuk uyuşmazlığıyla ilgili ihtiyari arabuluculuk yoluna başvurabilir.

Arabuluculuk bazı davalarda dava şartı (zorunlu) iken, bazılarında ise ihtiyari(isteğe bağlı) dir. İhtiyari arabuluculuk hallerinde, arabulucuya başvurma zorunluluğu yoktur. Yani uyuşmazlığın çözümü için doğrudan dava açılabilecektir.

Hangi İş Davalarında Arabuluculuk Zorunludur?

7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’na göre , işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda arabulucuya başvuru dava şartıdır. İlgili kanunun 3. Maddesinde şu hüküm düzenlenmiştir;

‘’Kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır.’’

İlgili kanun maddesi uyarınca zorunlu arabuluculuk kapsamına giren davalara,

– İşe İade Davaları,

– Boşta Geçen Süre tazminatından doğan davalar,

– İşe başlatmama tazminatından doğan davalar,

– Kıdem Tazminatı alacağından doğan davalar,

– İhbar tazminatından doğan davalar,

– Bakiye süre alacağından doğan davalar,

– Ücret alacağından doğan davalar,

– Ulusal bayram ve genel tatil ücreti alacağına ilişkin davalar,

– İşverenin eşit davranma yükümlülüğüne uymamasından kaynaklı tazminat davaları,

– Fazla mesai ücreti alacağından doğan davalar,

– Yol ve Yemek ücretinden kaynaklı davalar,

– Prim ve ikramiye konulu davalar,

– Yıllık izin ücreti alacağından doğan davalar,

– Sendikal tazminat konulu davalar,

örnek olarak karşımıza çıkmaktadır. Söz konusu davalar bakımından dava açılmadan önce Arabuluculuk Başvurusu zorunlu olup; arabulucuya başvurmadan dava açılması herhangi bir işlem yapılmaksızın dava şartı yokluğu sebebiyle 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 114. maddesi gereğince usulden reddedilir.

Ancak iş hukukunun alanına giren iş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat ile bunlarla ilgili tespit, itiraz ve rücu davalarında arabuluculuk dava şartı olmayıp ihtiyaridir. Yani, sayılan konularda uyuşmazlık olması halinde taraflar doğrudan iş mahkemelerinde dava açılabilecektir.

İş Hukukunda Arabuluculuk Süreci Nasıl İşler? Süresi var mıdır?

Arabuluculuk süreci, taraflarca seçilen ve tarafsız olan bir arabulucuya başvurulması ile başlayabileceği gibi; arabuluculuk bürosuna yapılacak bir başvuruyla listeden bir arabulucu görevlendirilmesi ile de başlayabilir. Seçilen veya görevlendirilen arabulucu en geç 3 hafta sonra ilk toplantıyı gerçekleştirir. Bu süre zorunlu hallerde 1 hafta uzatılabilir. Ancak, arabuluculuğun amacı uyuşmazlığı kısa sürede çözümlemek olduğu için toplantının en kısa sürede yapılması gerekir.

Arabuluculuk aşaması en geç 4 hafta içinde tamamlanır. Toplantılar neticesinde anlaşma sağlanması halinde taraflarca imzalanan anlaşma tutanağı ilam niteliğindedir ve doğrudan icra edilebilir. Anlaşma sağlanamazsa, arabuluculuk son tutanağı ile dava yoluyla uyuşmazlık çözülebilir.

İşe iade talepli davalarda arabulucuya başvuru süresi kanun ile 1 ay olarak belirlenmiştir. Bu süre içinde arabulucuya başvurmak zorunludur. Bunun dışında kalan işçi-işveren ilişkisinden kaynaklanan davalarda arabulucuya başvuru süresi öngörülmemiştir. Dava açma süresi içinde her zaman arabulucuya başvurulabilecektir.

Zorunlu ve İhtiyari Arabuluculuğun Dava Açma Sürelerine Etkileri Nelerdir?

İhtiyari arabuluculuk ile zorunlu arabuluculukta zamanaşımı ve hak düşürücü süre bakımından farklılık mevcuttur. Zorunlu arabuluculuk durumunda, arabuluculuk bürosuna başvurulduğu tarih ile son tutanağın imzalandığı tarih arasında geçen sürelerde zamanaşımı süreleri dururken hak düşürücü süreler işlemez.

Ancak ihtiyari arabuluculukta, arabuluculuk bürosuna başvuru olup olmamasının hak düşürücü süreye ve zamanaşımına bir etkisi bulunmamaktadır. Yani dava açma süreleri işlemeye devam edecektir ve zamanaşımı ile hak düşürücü süre yönünden dikkatli olunmalıdır.

İş Hukukunda Arabuluculuğun Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?

İşçi ile işveren arasındaki uyuşmazlıklarda, günümüzde mahkemelerin iş yükü ve davaların uzun sürede sonuçlanması sebebiyle taraflar arasındaki hak dengesi geç kurulmaktadır. İşçi, alacaklarına gecikmeli olarak kavuşmakta ve hak kaybına uğramaktadır. İşveren ise feshe bağlı alacaklar ve sonuçları konusunda belirsizlik yaşayarak harekete geçememektedir.

Örneğin işe iade konulu bir dava sebebiyle işveren ihtiyaç duyduğu işçinin alımını ertelemektedir. Bu bakımdan arabuluculuk, taraflar arasındaki uyuşmazlığı hızlı bir şekilde çözümleyebildiği için her iki taraf için de avantajlıdır. Anlaşma sağlanması halinde imzalanan tutanak ilam niteliğinde olduğu için güven de sağlanmaktadır.

Arabuluculuk süreci ortalama 3-4 hafta gibi kısa sürede sonuçlanmaktadır. Ancak dava sürecinde kararın kesinleşmesi yıllarca sürebilmektedir.

Arabuluculuk süreci, dava sürecine göre çok daha az masraflıdır. Dava açarken mahkemeye harç ve masraf yatırılmakta ve devamında bilirkişi için gider avansı, tebligat masrafları vb. ödemelerin yapılması gerekmektedir.

Dezavantajları ise, işçi ile işveren arasında güç dengesizliği durumudur. Uygulamada görüldüğü üzere işveren bir arabulucu seçerek, işyerinde gerçekleşen bir görüşme ile işçiyi teklifini kabul etmeye zorlamaktadır. İşçi psikolojik baskı ve güçsüz hissetmesi sebebiyle bazen bu teklifleri kabul ederek tutanağı imzalamaktadır. Bu durum da işçiyi mağdur edebilmektedir. Bu nedenle arabuluculuk görüşmelerinin tarafsız ve her iki tarafça da kabul edilen bir arabulucu gözetiminde güvenli bir ortamda yapılması ve taraflardan özellikle işçinin avukatı eşliğinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Sonuç olarak, her iki hak arama yolunun da avantaj ve dezavantajları vardır. Hangi yolun daha iyi bir tercih olduğu ise her olaya göre değişebilmektedir. Bu nedenle bir avukat desteği ile karar vermek ve süreci yürütmek gerekmektedir.

İş Hukukunda Arabuluculuk Sürecinde Nelere Dikkat Edilmelidir?

Öncelikle arabuluculuğun zorunlu olmadığı hallerde zamanaşımı ve hak düşürücü sürelerin işlemeye devam ettiği unutulmamalıdır.

Yine arabuluculuğun , bir son çare olmayıp taraflar arasında daha az maliyetle ve hızlı şekilde hak dengesini sağlayacak alternatif bir yol olduğu unutulmamalıdır. Tarafların arasındaki uyuşmazlığın hakkaniyetli olarak çözülemediği hallerde, arabuluculuk süreci anlaşama şeklinde sonuçlandırılıp dava yolu ile çözümlenmesi gerekmektedir.

Arabuluculuk sürecinin tıpkı dava süreci gibi bir avukat ile birlikte yürütülmesi tarafların hak kaybına uğramaması için önemlidir. İşçi veya işverenin taleplerini kendileri veya vekilleri aracılığıyla belirli ve net bir şekilde beyan etmesi önemlidir.

İş Hukukunda Arabuluculuğun Sonuçları Nelerdir?

İş hukukunun konusuna giren bir uyuşmazlıkta arabuluculuk sürecinde taraflar anlaşırlarsa, oturum anlaşma tutanağı düzenlenerek bitirilir. Bu tutanak ilam niteliğinde olup, mahkeme kararı gibi doğrudan icra takibine konu edilebilir. Bu tutanak mahkeme kararıyla iptal edilmediği sürece anlaşılmış olan uyuşmazlıklar için dava açlamayacaktır.

Süreç sonunda tarafların anlaşamaması halinde ise taraflarca imzalanmak üzere anlaşmama konulu son tutanak hazırlanır. İmzalı tutanak ile iş mahkemelerine başvurularak iş davası açılabilecektir. Bu şekilde uyuşmazlık dava yolu ile mahkemece çözümlenir.

2025 Yılı İtibarıyla İş Hukukunda Arabuluculukta Hangi Yenilikler Vardır?

2025 yılı itibarıyla elektronik arabuluculuk sistemleri yaygınlaşmış, arabuluculuk başvuruları e-Devlet ve UYAP üzerinden çevrim içi yapılabilir hale gelmiştir. Ayrıca uzmanlaşmış iş hukuku arabulucuları havuzu oluşturulmuş, karmaşık işçilik uyuşmazlıklarının daha etkili çözümü hedeflenmiştir. Arabuluculukta dijitalleşme ile birlikte daha şeffaf ve hızlı çözümler sağlanmaktadır.

2025 Yılı Arabuluculuk Ücretleri

Anlaşma olması halinde Arabuluculuk ücreti, 2025 yılı arabuluculuk asgari tarifesi uyarınca uyuşmazlık türüne bakılmaksızın 6.000 TL’den az olamaz. Ticari uyuşmazlıklarda, ücret alt sınırı 9.000 TL olarak belirlenmiştir. Anlaşma durumunda arabulucuya ödenecek olan ücret, taraflar arasında eşit olarak paylaştırılır.

Konusu para olan veya para ile değerlendirilebilecek nitelikteki iş hukuku uyuşmazlıkları için arabulucuya ödenecek ücretin, alacak miktarına göre oranları belirlenmiştir.

Anlaşma olmaması halinde arabuluculuk ücreti, Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesine göre belirlenir ve ileride haksız çıkacak taraftan alınmak üzere şimdilik Adalet Bakanlığı Bütçesinden ödenir.

2025 yılı Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesi (“Tarife”), ücret tablosunu gösterir eki ile birlikte 25.12.2024 tarihli 32763 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Özel hukuk uyuşmazlıklarının arabuluculuk yoluyla çözümlenmesinde, arabuluculara ödenecek asgari ücreti düzenleyen Tarife’nin ekine buradan, tam metnine ise buradan ulaşabilirsiniz.

İşçi Avukatı-İş Hukuku Avukatı

İş hukukunda yaşanan uyuşmazlıkların çözümünde uzman bir iş hukuku avukatı, hem işçi hem de işveren açısından sürecin doğru ve etkili bir şekilde yürütülmesini sağlar. Arabuluculuk sürecinde tarafların haklarını bilen, yasal mevzuata hâkim ve deneyimli bir avukatın desteği, anlaşmazlıkların daha kısa sürede ve adil şekilde sonuçlanmasına katkı sunar.

İş Hukuku Avukatı için bizlerle iletişime geçebilirsiniz.

• WhatsApp