Şimdi Arayın
Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru hukuk sistemimize 2010 Anayasa değişikliği ile beraber gelmiştir. Henüz 15 yılını tamamlayan Bireysel Başvuru sistemi artık rayına oturmuş ve bir kalıba sokulmuştur. Bu yazımızda Bireysel Başvuruya ilişkin kapsamlı bir bilgi seli oluşturduk.
Bireysel Başvuru Nedir ve Hangi Durumlarda Yapılabilir?
Bireysel başvuru genel anlamda bir hak ve özgürlüğü kamu gücü tarafından ihlal edilen bu ihlalin ortadan kaldırılması için Anayasa Mahkemesi’ne başvurmasını ifade eder. Başvuru son derece teknik ve uzmanlık gerektirmektedir.
Bireysel başvuru, herkesin Anayasa’da güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve buna ek Türkiye’nin taraf olduğu protokoller kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla başvurabileceği bir hak arama yoludur.
Olağan kanun yollarını tüketen ve güvence altına alınmış hakları ihlal olan kişiler ancak başvurabilir. Bireysel başvuru olağanüstü kanun yollarındandır. Bu kanun yolunda kamu gücünün kullanıldığı bir işlem veya eylem sonucunda bireyin temel hak ve özgürlüğünün ihlal edilip edilmediğini incelemektedir.
Bireysel Başvuru Nasıl Yapılır Hangi Belgeler Gerekir?
Bireysel başvuru Anayasa Mahkemesine giderek ya da başvuru formu ve eklerini doldurup Anaysa Mahkemesine gönderilmek üzere bulunduğunuz ildeki mahkeme ön bürolarına teslim edilerek yapılmaktadır.
AYM bireysel başvuru formunu eksiksiz bir şekilde doldurmalı varsa eklerini ve gerekçeli kararı dosyanıza eklemelisiniz. Başvurunuza ekleyebileceğiniz belgeler;
Ceza Yargılaması için İddianame, Gerekçeli Karar, İfade Tutanakları, Deliller, Vekaletname ve hakkınızın ihlal edildiğini gösteren diğer delilleri dosyanıza ekleyebilirsiniz.
Hukuk yargılamaları için ise dava dosyasında bulunan deliller, duruşma zaptları, gerekçeli karar evrakı ve haklarınızın ihlal edildiğini gösterir diğer delilleri ekleyebilirsiniz.
Bireysel Başvuruya eklenmesi zorunlu belgeler;
- Kanuni temsilci veya avukat vasıtasıyla takip edilen başvurularda başvurucuyu temsile yetkili olduğuna dair mevzuata uygun belge.
Harcın ödendiğine dair belge. - Başvuru bizzat yapılmış ise başvurucunun kimliğini tespite yarar resmî belgenin onaylı örneği.
- Tüzel kişi adına kanuni temsilcinin başvurması hâlinde, başvuru tarihi itibarıyla temsile yetkili olunduğunu gösteren resmî belgenin onaylı örneği.
- Nihai karar ya da işlemi öğrenme tarihini gösteren belge.
- Başvuruda ileri sürülen hak ihlali iddialarını temellendirecek belgelerin onaylı örnekleri.
- Tazminat talebi varsa uğranılan zarar ve buna ilişkin belgeler.
- Olağan ve olağanüstü kanun yolu başvuru dilekçelerinin onaylı örnekleri.
- Başvuru süresinde yapılamamışsa varsa mazereti ispatlayan belgeler.
- Adli yardım talebi varsa başvurucunun yargılama giderlerini karşılayabilecek durumda olmadığını gösteren mali durumuna ilişkin belgeler ile mevzuatta adli yardım talebinde bulunabilmek için öngörülen diğer belgeler.
Başvurucu, İçtüzük’ün 59. maddesinin (3) numaralı fıkrasındaki belgeleri herhangi bir nedenle sunamaması hâlinde bunun gerekçelerini belirterek varsa buna ilişkin bilgi ve belgeleri başvuru formuna ekler. Mahkeme, mazereti kabul etmesi hâlinde ve gerekli gördüğü takdirde bu bilgi ve belgeleri resen toplar.
2025 yılı Bireysel Başvuru Harcı Ne Kadardır?
Bireysel başvuru harca tabidir. 2025 yılı için Bireysel Başvuru Harcı 5064,00 Türk Lirasıdır. Vekil aracılığı ile yapılan başvurularda baro pulu ve vekalet harcının da dosyaya eklenmiş olması gerekir. Baro pulu 2025 yılı için 138,00 Türk Lirası , Vekalet Harcı ise 89,00 Türk Lirasıdır.
Bireysel Başvuru Şartları Nelerdir?
Anayasa’nın 148. Maddesine göre: “Herkes, Anayasa’da güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir. Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır.
- Anayasa ya da AHİS de güvence altına alınmış bir hak ihlali olmalı
- Olağan kanun yolları tüketilmiş olmalı
- Başvuru süresinde yapılmış olmalı
Bireysel Başvuru Süresi Nedir?
Hak ihlali kararının kesinleştiği tarihten itibaren 30 gün içinde başvuru yapılmalıdır. Süre kaçırılırsa başvuru kabul edilmez. Sürenin hesaplanmasında unutulmaması gereken bir hususta kararın öğrenilme tarihinin Anayasa Mahkemesi tarafından dikkate alındığıdır. Uyap üzerinden başvurucunun kararı öğrenmiş olması öğrenme tarihinin Uyap üzerinden öğrenilme tarihi olarak kabul edilmektedir
Bireysel Başvuru Formu Nasıl Doldurulur?
Başvuru formunda aşağıdaki hususlar yer alır:
a) Başvurucunun T.C. kimlik numarası, adı, soyadı, anne adı, baba adı, doğum tarihi, cinsiyeti, uyruğu, mesleği ve adresi, varsa telefon numaraları ve elektronik posta adresi.
b) Başvurucunun tüzel kişi olması hâlinde; Merkezi Sicil Kayıt Sistemi (MERSİS) numarası, unvanı, adresi ve tüzel kişiliği temsile yetkili kişinin adı, soyadı ve T.C. kimlik numarası, MERSİS numarasının bulunmaması hâlinde tüzel kişinin vergi numarası veya kayıtlı olduğu sicil ve numarası ile varsa telefon numaraları ve kayıtlı elektronik posta
adresi.
c) Başvurunun;
1) Avukat vasıtasıyla yapılması hâlinde; avukatın adı, soyadı, kayıtlı olduğu baro ve sicil numarası, yazışma adresi, varsa telefon numaraları ve elektronik posta adresi.
2) Avukat olmayan kanuni temsilci vasıtasıyla yapılması hâlinde; kanuni temsilcinin T.C. kimlik numarası, adı, soyadı, anne adı, baba adı, doğum tarihi, uyruğu, yazışma adresi, varsa telefon numaraları ve elektronik posta adresi.
ç) Kamu gücünün ihlale neden olduğu iddia edilen işlem, eylem ya da ihmaline dair olayların tarih sırasına göre özeti.
d) Bireysel başvuru kapsamındaki güncel ve kişisel haklardan hangisinin hangi nedenle ihlal edildiği ve buna ilişkin gerekçeler ve delillere ait özlü açıklamalar.
e) İhlal edildiği iddia edilen temel haklar ve bunlara ilişkin açıklamaların birbirleriyle ilişkilendirilerek ayrı ayrı yapılması.
f) Başvuru yollarının tüketilmesine ilişkin aşamaların tarih sırasına göre yazılması.
g) Başvuru yollarının tüketildiği veya başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarih.
ğ) Başvuru mazeret nedeniyle süresi içinde yapılamamışsa buna dair açıklamalar.
h) Başvurucunun talepleri.
ı) Başvurucunun Mahkeme önünde devam eden bir başka başvurusu varsa numarası.
i) Varsa kamuya açık belgelerde kimliğinin gizli tutulması talebi ve bunun gerekçeleri.
j) Kısa mesaj (SMS) veya elektronik posta yoluyla bilgilendirme yapılmasını isteyip istemediği.
k) Başvurucunun veya avukatının ya da kanuni temsilcisinin imzası.
l) Varsa İçtüzük’ün 73. maddesi kapsamında maddi ve manevi bütünlüğüne yönelik tedbir talebi ve bunun gerekçeleri.
Bireysel başvuru son çare konumundaki olağan üstü kanun yolu olması sebebi ile alanında uzman bir avukattan profesyonel destek alınmasında fayda vardır. Zira başvuruda yapılacak bir hata geri döndürülemez sonuçlar ortaya çıkaracaktır. Uzmanımız ile görüşmek için bizlerle iletişime geçmenizi tavsiye ediyoruz.
Bireysel Başvuru Formu İçin Tıklayınız.
Bireysel Başvuru Kabul Edilebilirlik Kriterleri Nelerdir?
- Açıkça Dayanaktan Yoksunluk
- Başvuru Yollarının Tüketilmemesi
- Kişi Bakımından Yetkisizlik
- Konu Bakımından Yetkisizlik
- Süre Aşımı
- İdari Ret
- Anayasal ve Kişisel Önemden Yoksunluk
- Düşme
- Başvuru Hakkının Kötüye Kullanılması
Açıkça Dayanaktan Yoksun Kabul Edilen Haller Nelerdir?
Anayasa Mahkemesi, açıkça dayanaktan yoksun başvuruların kabul edilemezliğine karar verebilir.
Anayasa Mahkemesi şu dört nedenden birinin varlığını saptadığı takdirde başvuruyu açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez bulmaktadır.
a) İhlal iddialarının temellendirilememesi (temellendirilememiş şikâyet)
b) İddiaların salt kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlara ilişkin olması (kanun yolu şikâyeti)
c) Başvurunun karmaşık veya zorlama şikâyetlerden ibaret olması (karmaşık veya zorlama şikâyet)
d) Temel haklara yönelik bir müdahalenin olmaması veya müdahalenin meşru olduğunun açık olması (bir ihlalin olmadığının açık olduğu şikâyet)
En Sık İhlal Edilen Haklar Hangileridir?
Anayasa mahkemesinin önüne gelen hak ihlallerinin büyük bir bölümü adil yargılanma hakkı ihlali kapsamındadır. Açıkça ihlal edilmiş temel haklara ilişkin bir değerlendirme yapamayan başvurucular adil yargılanma haklarının ihlal edildiği iddiası ile başvuru yapmaktadır. Ülkemizdeki hukuk sisteminin hantal ve güvensiz olmasının sonucu olarak da Anayasa Mahkemesinin en sık ihlal kararı verdiği husus ise makul sürede yargılanma hakkı olduğu görülmektedir.
Bireysel Başvuru Sonucunda Ne Tür Kararlar Verilir?
Mahkemenin Verebileceği Kararlar
- İhlal tespiti
- Tazminat
- Yeniden yargılama kararı
- Başvurunun reddi
Adil Yargılanma Hakkı İhlali Nedir?
Adil yargılanma hakkı, bireylerin hukuka uygun, tarafsız ve bağımsız bir yargı merciinde, makul süre içinde ve açık bir şekilde yargılanma güvencesidir. Bu hak, hem ceza yargılamalarında hem de hukuk davalarında temel bir insan hakkı olarak kabul edilir ve Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 36. maddesi ile güvence altına alınmıştır. Aynı zamanda Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6. maddesi kapsamında da koruma altındadır.
Adil yargılanma hakkının temel unsurları şunlardır:
- Bağımsız ve tarafsız bir mahkeme önünde yargılanma hakkı
Yargılamayı yapan mahkemenin, yürütme ve yasama organlarından bağımsız olması gerekir. Hakimlerin tarafsız olması, davanın objektif olarak görülmesini sağlar. - Makul sürede yargılanma hakkı
Bir davanın, gereksiz yere uzatılmadan, tarafları mağdur etmeyecek şekilde uygun sürede tamamlanması gerekir. Aksi durumda birey, bireysel başvuru hakkını kullanarak Anayasa Mahkemesi’ne başvurabilir. - Aleni (açık) yargılama ilkesi
Duruşmaların kamuya açık yapılması esas olup, yalnızca özel durumlarda kapalı duruşma kararı verilebilir. Bu, yargılamanın şeffaflığını sağlar. - Savunma hakkı ve silahların eşitliği ilkesi
Tarafların mahkeme önünde eşit şartlara sahip olması ve savunmalarını etkin şekilde sunabilmeleri adil yargılanmanın bir gereğidir. Avukat yardımı alma, delil sunma ve tanık çağırma bu hakkın kapsamındadır. - Gerekçeli karar hakkı
Mahkemenin verdiği kararlar, açık ve anlaşılır bir şekilde gerekçelendirilmelidir. Böylece kararın denetlenebilirliği ve hukuki güvenirliği sağlanır.
Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yolunda önemi
Anayasa Mahkemesi, bireysel başvurular kapsamında en sık ihlal kararı verdiği alanların başında adil yargılanma hakkının ihlalini göstermektedir. Özellikle uzun yargılama süreçleri, mahkemelerin gerekçesiz kararları ve savunma hakkının kısıtlanması gibi durumlar, Anayasa Mahkemesi tarafından hak ihlali olarak değerlendirilmektedir.
Örnek:
Anayasa Mahkemesi 2023/1421 başvuru numaralı kararında, 9 yıl süren bir hukuk davasında makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir. Başvurucuya manevi tazminat ödenmesine hükmedilmiştir.
Kabul Edilebilirlik Kriterleri Emsal Karar
AÇIKÇA DAYANAKTAN YOKSUNLUK -Gerekçesiz Karar -Kanun Yolu Merci
Yasemin Ekşi Başvurusu 2013/5486
Başvuru konusu olayda, başvurucu, Tuzla Belediyesinde çalışırken, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına nakledildiğini, anılan Bakanlığa bağlı olarak çalıştığı sırada eksik ödemeler yapıldığını, Kadıköy 3. İş Mahkemesinde açtığı davada tarafsız ve adil yargılama yapılmadığını, davalının Bakanlık olması nedeniyle etki altında karar verildiğini, bilirkişinin resen ve bir kamu kurumunda görevli olan avukatın atandığını, UYAP üzerinden gönderdiği 14/3/2012 tarihli beyan dilekçesinin cevaba cevap dilekçesi olduğu gerekçesiyle iade edildiğini, dosyaya giren bilgi ve belgelerin bu şekilde dosyadan çıkarılamayacağını, dava dilekçesinde davacının adresi bulunmadığı gerekçesiyle adresin bildirilmesi için bir haftalık kesin süre verildiği halde, aynı durumun davalı için uygulanmadığını, davalı tarafın cevap dilekçesinde adres bulunmadığı ve bu şekliyle cevap dilekçesi verilmemiş sayılması gerektiği halde Mahkemece bu hususun dikkate alınmadığını, emsal alınan kararın dava dosyası ile ilgisinin bulunmadığını belirterek, Anayasa’nın 35. ve 36. maddelerinde belirtilen mülkiyet ve adil yargılanma haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.
Başvurucu, yargılama sürecinde karşı tarafın sunduğu deliller ve görüşlerden bilgi sahibi olamadığına, kendi delillerini ve iddialarını sunma olanağı bulamadığına, karşı tarafça sunulan delillere ve iddialara etkili bir şekilde itiraz etme fırsatı bulamadığına ya da uyuşmazlığın çözüme kavuşturulmasıyla ilgili iddialarının derece mahkemesi tarafından dinlenmediğine veya kararın gerekçesiz olduğuna ilişkin bir bilgi ya da kanıt sunmadığı gibi Mahkemenin kararında açıkça keyfilik oluşturan herhangi bir durum da tespit edilememiştir.
Açıklanan nedenlerle, başvurucu tarafından ileri sürülen iddiaların kanun yolu şikâyeti niteliğinde olduğu, derece Mahkemesi kararlarının bariz bir şekilde keyfilik de içermediği anlaşıldığından, başvurunun, diğer kabul edilebilirlik koşulları yönünden incelenmeksizin “açıkça dayanaktan yoksun olması” nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.
TEMELLENDİRİLMEMİŞ ŞİKAYET
Cemal Günsel Başvurusu 2016/12900
Bireysel başvuru incelemesinde Anayasa Mahkemesi, kamu gücü eylem ve işlemleri ile mahkeme kararlarının Anayasa’ya uygunluğunun ve müdahale gerekçelerinin denetimini kendiliğinden yapmaz. Bu sebeple başvurucunun başvurusunun esasını ve bu kapsamda kamu makamları tarafından ortaya konulan gerekçelerin ilgili ve yeterli olup olmadığını Anayasa Mahkemesine inceletebilmesi için öncelikle kendisinin ihlal iddialarını gerekçelendirmesi, buna ilişkin olay ve olguları açıklaması ve delillerini sunması zorunludur
Sonuç olarak başvurucu şikayetlerine konu temel olay ve olgular ile bireysel başvuruya konu ettiği ve temel hak ve özgürlüklerden hangisinin hangi nedenle ihlal edildiğini açıklamak yönündeki yükümlülüğünü yerine getirmemiş; bu bağlamda ileri sürdüğü ihlal iddialarını temellendirememiştir.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
Bireysel başvuru yapmak için avukat zorunlu mu?
Hayır. Bireysel başvurular avukat olmadan da yapılabilir. Ancak bireysel başvuru teknik bir konu olduğu için bir uzmana danışılmasında fayda vardır.
Başvuru ne kadar sürede sonuçlanır?
Yoğunluğa göre değişir. Ortalama 6 ay ile 2 yıl arasında sürebilir.
AYM kararları bağlayıcı mı?
Evet. İhlal kararı verilirse ilgili mahkeme yeniden yargılama yapmak zorundadır.
Daha ayrıntılı bilgiler için bizlerle iletişime geçim bireysel başvuru uzmanımızla görüşebilirsiniz.